بررسی دلایل شیعه و سنی در مورد توسل و تکفیر یکدیگر - بخش دوم

اهل سنت می‌گویند که الله در این آیه گفته آنان نزد من زنده هستند و به آنان روزی می‌دهم (احتمالا منظور این است که در بهشت هستند) و اشاره‌ای به اینکه از احوال ما باخبرند نمی‌کند، این فرقه‌ی اسلام برای اثبات این ادعای خویش به این آیه از قرآن استناد می‌کنند:

إِن تَدْعُوهُمْ لَا يَسْمَعُوا دُعَاءكُمْ وَلَوْ سَمِعُوا مَا اسْتَجَابُوا لَكُمْ وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكْفُرُونَ بِشِرْكِكُمْ وَلَا يُنَبِّئُكَ مِثْلُ خَبِيرٍ (فاطر/14) و اگر به سوی آنان دعا کنید دعایتان را نمی‌شنوند و اگر هم بشنوند توانائی استجابت را ندارند و در روز قیامت منکر (اینکه این) شرک شما (به درخواست آنان بوده) هستند و (ای محمد) کسی مانند آگاه (الله) به تو خبر نمی‌دهد.

شیعه می‌گوید که در اینجا مراد بتهاست ولی اهل سنت می‌گویند که منظور نمی‌تواند بتی باشد که به ذات خود توانائی شنیدن را ندارد؛ از دید آنان منظور افراد صالحی است که به سوی آنان در دنیا دعا کرده می‌شد زیرا آنان در روز قیامت انکار می‌کنند که این درخواست از سوی آنان بوده است و با استناد به همین آیه کسانیکه به سوی غیر الله دعا می‌کنند را مشرک می‌دانند، زیرا در ادامه آیه آنان را مشرک نامیده است.
آنان در پاسخ به این آیه از قرآن متوسل می‌شوند که در رابطه با دعا به غیر الله می‌گوید آنان بندگانی مانند شما هستند و چنین نتیجه می‌گیرند که قرآن دعا کردن به سوی غیر الله را مطلقا را نهی کرد:
إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ عِبَادٌ أَمْثَالُكُمْ فَادْعُوهُمْ فَلْيَسْتَجِيبُواْ لَكُمْ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ (اعراف/194) در حقيقت كسانى كه به جاى الله آنان را مىخوانيد بندگانى مانند شما هستند، پس آنها را بخوانيد تا (بتوانند) شما را اجابت کنند اگر راست می‌گوئید.
اهل سنت می‌گویند آیا امامان غیر الله هستند یا نه؟ و شیعه پاسخ می‌دهد که بسیاری از ما از ائمه حاجت گرفتیم و از آنجائیکه در ادامه گفته آنان هرگز جاجت حاجتمندی را اجابت نمی‌کنند پس شامل " من دون الله" نیستند.
این فرقه همچنین می‌گوید قرآن در ادامه گفته "آیا آنان دارای دست و پائی هستند که راه بروند و یا گوشی دارند که بشنوند در صورتیکه امامان ما زنده و از احوال ما باخبر هستند":
أَلَهُمْ أَرْجُلٌ يَمْشُونَ بِهَا أَمْ لَهُمْ أَيْدٍ يَبْطِشُونَ بِهَا أَمْ لَهُمْ أَعْيُنٌ يُبْصِرُونَ بِهَا أَمْ لَهُمْ آذَانٌ يَسْمَعُونَ بِهَا قُلِ ادْعُواْ شُرَكَاءكُمْ ثُمَّ كِيدُونِ فَلاَ تُنظِرُونِ (اعراف/195) آيا آنان پاهايى دارند كه با آن راه بروند يا دستهايى دارند كه با آن كارى انجام دهند يا چشمهايى دارند كه با آن نگاه کنند يا گوش‌هايى دارند كه با آن بشنوند؟ بگو شريكان خود را صدا زنید سپس (با کمک آنان) درباره‌ی من هر کاری که میتوانید انجام دهید و نگاه (ترحم )به من نکنید.
اهل سنت می‌گویند در اینجا خطاب به بتی است که مشرکان آنان را به شکل افراد صالح کشیده تراشیده و دارای دست، پا، گوش و چشم بودند؛ الله تأکید دارد که این بتها نیز به رغم داشتن شکلی مانند انسانها، توانائی کاری را ندارند و به فرستاده‌اش می‌گوید که به مشرکان بگو تا این بتها بی‌درنگ او را نفرین کنند.

شیعه برای اینکه اثبات نماید که توسل جایز است به این آیه از قرآن استناد می‌کنند:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَابْتَغُواْ إِلَيهِ الْوَسِيلَةَ وَجَاهِدُواْ فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ (مائده/35) ای كسانیکه ايمان آوردهايد از الله بترسید و وسيلهای (برای رسیدن) به سوی او بجوئید و در راه او جهاد كنيد تا رستگار شوید.

اهل سنت می‌گویند که اگر توسل به مردگان درست بود چرا افرادی مانند عمار، ابوذر، مقداد، سلمان، فاطمه و افراد انگشت شماری که شیعه آنان را تنها کسانی می‌داند که پس از مرگ محمد مرتد نشدند نزد قبر او نرفتند و از قبرش توسل نجستند؟
چرا علی و سایر امامان به قبر محمد متوسل نشدند؟
این فرقه معتقد است که وسیله‌ی مورد نظر قرآن چیزی جر نماز و سایر عبادات نیست، آنان به خطبه‌ی 109 نهج‌البلاغه استناد می‌کنند:

إِنَّ اءَفْضَلَ مَا تَوَسَّلَ بِهِ الْمُتَوَسِّلُونَ إِلَى اللَّهِ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى الْإِيمَانُ بِهِ وَ بِرَسُولِهِ، وَالْجِهَادُ فِي سَبِيلِهِ فَإِنَّهُ ذِرْوَةُ الْإِسْلاَمِ، وَ كَلِمَةُ الْإِخْلاَصِ فَإِنَّهَا الْفِطْرَةُ، وَ إِقَامُ الصَّلاَةِ فَإِنَّهَا الْمِلَّةُ، وَ إِيتَاءُ الزَّكَاةِ فَإِنَّهَا فَرِيضَةٌ وَاجِبَةٌ، وَصَوْمُ شَهْرِ رَمَضَانَ فَإِنَّهُ جُنَّةٌ مِنَ الْعِقَابِ، وَ حَجُّ الْبَيْتِ وَ اعْتِمَارُهُ فَإِنَّهُمَا يَنْفِيَانِ الْفَقْرَ وَيَرْحَضَانِ الذَّنْبَ، وَ صِلَةُ الرَّحِمِ فَإِنَّهَا مَثْرَاةٌ فِي الْمَالِ وَ مَنْسَاءَةٌ فِي الْاءَجَلِ، وَ صَدَقَةُ السِّرِّ فَإِنَّهَا تُكَفِّرُ الْخَطِيئَةَ، وَ صَدَقَةُ الْعَلاَنِيَةِ فَإِنَّهَا تَدْفَعُ مِيتَةَ السُّوءِ، وَ صَنَائِعُ الْمَعْرُوفِ فَإِنَّهَا تَقِي مَصَارِعَ الْهَوَانِ. برترين چيزى كه توسل جويندگان به الله سبحان بدان توسل می‌جويند، ايمان به او و به پيامبر او و جهاد است در راه او است، زيرا جهاد ركن اعلاى اسلام است و كلمه‌ی توحيد است كه در فطرت و جبلت هر انسانى است و بر پاى داشتن نماز است كه نشان ملت اسلام است و دادن زكات است كه فريضه‌اى است واجب و روزه‌ی ماه رمضان است كه نگهدارنده‌ی آدمى است از عذاب الله و حج خانه الله است و به جا آوردن عمره آن است كه فقر را مى‌زدايند و گناه را مى‌شويند و صله رحم است كه موجب افزايش مال است و واپس افكننده اجل است و صدقه نهان است كه خطاها را مى پوشاند و صدقه آشكار است كه مرگ ناگهانى را باز دارد و انجام دادن كارهاى نيك است كه آدمى را از لغزيدن در خواري‌ها نگه مى دارد.

شیعه چنین استدلال می‌کند همانگونه که ما برای رفتن پیش رئیس اداره باید ابتدا پیش منشی او برویم به همان دلیل هم از آنجائیکه الله تقدس زیادی دارد و ما به دلیل گناه نمی‌توانیم و شرم داریم که از الله مستقیما بخواهیم، پیش ائمه می‌رویم تا واسطه میان ما و الله باشند؛ اهل سنت می‌گویند که خود الله گفته دعایتان را به سوی من بخوانید تا شما را اجابت کنم زیرا من از رگ گردن به شما بندگانم نزدیکتر هستم:

وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ (ق/16) ما انسان را آفريديم و وسوسههای نفس او را می‌دانيم و ما از رگ گردن به او نزدیکتریم.

شیعه در پاسخ باز به حدیث صحیح بخاری مراجعه می‌کند که مگر الله از رگ گردن به عمر نزدیکتر نبود پس چرا برای دعا نزد عباس رفت و سنی هم حرف جایز بودن توسل به زنده را مطرح می‌کند.

به نظر این مورد دور باطلی است که هرگز به پاسخ نخواهند رسید.

بررسی دلایل شیعه و سنی در مورد توسل و تکفیر یکدیگر - بخش اول

بررسی دلایل شیعه و سنی در مورد توسل و تکفیر یکدیگر

شیعیان و اهل سنت در بسیاری از امور اسلام با یکدیگر تفاوت اساسی دارند تا جائیکه همدیگر را تکفیر می‌کنند، در اینجا به یکی از موارد اساسی اختلاف این دو فرقه‌ی اسلام پرداخته می‌شود.
اهل سنت معتقدند که تنها باید از الله طلب نمود و او را بدون واسطه خواند، این فرقه‌ی اسلامی معتقد است اگر کسی بین خود و الله واسطه قرار دهد مرتکب شرک شده است، زیرا مشرکان صدر اسلام هم وجود الله را به عنوان کسی که روزی دهنده واقعی است قبول داشتند (شرح در اینجا) ولی آنان بتها را بین خودشان و الله واسطه قرار می‌دادند تا به واسطه‌ی منزلتی که پیش الله داشتند آنان را به او نزدیکتر کنند:
أَلَا لِلَّهِ الدِّينُ الْخَالِصُ وَالَّذِينَ اتَّخَذُوا مِن دُونِهِ أَوْلِيَاء مَا نَعْبُدُهُمْ إِلَّا لِيُقَرِّبُونَا إِلَى اللَّهِ زُلْفَى إِنَّ اللَّهَ يَحْكُمُ بَيْنَهُمْ فِي مَا هُمْ فِيهِ يَخْتَلِفُونَ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي مَنْ هُوَ كَاذِبٌ كَفَّارٌ (زمر/3) همانا دين خالص از آن الله است، و آنها كه غير از الله را اولياي خود قرار دادند، و دليلشان اين بود كه اينها را نميپرستيم مگر به خاطر اينكه ما را به الله نزديك كنند، الله روز قيامت ميان آنها در آنچه اختلاف داشتند داوري ميكند، الله آن كس را كه دروغگو و كفران كننده است هرگز هدايت نميكند.

در اینجا بیان شده که مشرکان می‌گفتند "ما بتها را عبادت نمی‌کنیم مگر اینکه ما را به الله نزدیکتر کنند"، اهل سنت معتقدند آنان کاری نمی‌کردند جز اینکه پیش بتها می‌رفتند و از آنان می‌خواستند تا واسطه بیان آنان و الله شوند.

شیعیان معتقدند که ما امامزاده‌ها را عبادت نمی‌کنیم بلکه از آنان می‌خواهیم تا واسطه میان ما و الله شوند، یک فرق اساسی میان دیدگاه شیعه و اهل سنت وجود دارد و آن این است که شیعیان دعا را عبادت نمی‌دانند، در اینجا کاری به اختلاف دو فرقه‌ی اسلامی نداریم اما به نظر می‌رسد که از دید قرآن دعا عبادت باشد، زیرا:

وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ (غافر/60) و پروردگارتان گفت بسوی من دعا کنید تا شما را اجابت كنم همانا كسانى كه از پرستش من كبر مىورزند به زودى با خوار وارد جهنم خواهند شد.

در این آیه از قول الله، خدای مسلمانان بیان شده که باید تنها و تنها از من درخواست داشته باشید و در ادامه گفته که اگر از من درخواست ننمائید یعنی از پرستش من متکبرانه خودداری کردید شما را وارد جهنم می‌کنم.
و همچنین در این آیه به صراحت گفته که نباید از غیر الله درخواستی داشت (منظور از درخواست طلب غیبی است)، این غیر الله مطلق است:
وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّن يَدْعُو مِن دُونِ اللَّهِ مَن لَّا يَسْتَجِيبُ لَهُ إِلَى يَومِ الْقِيَامَةِ وَهُمْ عَن دُعَائِهِمْ غَافِلُونَ (احقاف/5) و چه کسی گمراهتر از شخصی است كه غیر از الله را مىخواند، (آن غیر الله) کسی است که تا قيامت پاسخش را نمىدهد و آنها از دعايشان بىخبرند.
منظور از من دون الله در آیه بالا افراد نیکوکاری است که از دید مردم از درجه‌ی ایمانی بالائی برخوردارند، زیرا در ادامه گفته که آنان منکر این می‌شوند که این دعا کردن به سوی آنان دستور ایشان بوده است:
وَإِذَا حُشِرَ النَّاسُ كَانُوا لَهُمْ أَعْدَاء وَكَانُوا بِعِبَادَتِهِمْ كَافِرِينَ (احقاف/6) و هنگامی که مردم برانگیخته شوند دشمنان آنان می‌شوند و به عبادتشان انكار می‌ورزند.
قرآن در آیه بالا به صراحت دعا را عبادت می‌داند.

شیعه در رد این ادعای اهل سنت به داستان طلب استغفار برادران یوسف از پدرشان اسرائیل (یعقوب) استناد می‌کنند:

قَالُواْ يَا أَبَانَا اسْتَغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا إِنَّا كُنَّا خَاطِئِينَ (یوسف/97) (برادران یوسف) گفتند اى پدر ما، براى گناهان ما درخواست آمرزش کن كه ما خطاكار بوديم.
و همچنین به آمدن مسلمانان نزد محمد جهت طلب استغفار از او به درگاه الله:
وَمَا أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلاَّ لِيُطَاعَ بِإِذْنِ اللّهِ وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذ ظَّلَمُواْ أَنفُسَهُمْ جَآؤُوكَ فَاسْتَغْفَرُواْ اللّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُواْ اللّهَ تَوَّابًا رَّحِيمًا (نساء/64) و ما هيچ پيامبرى را نفرستاديم مگر آنكه به توفيق الله از او اطاعت كنند و اگر آنان وقتى به خود ستم كرده بودند پيش تو مىآمدند و از از الله درخواست آمرزش داشتند و پيامبر براى آنان درخواست آمرزش مىكرد یقینا الله را توبهپذير مهربان مىيافتند.
اهل سنت می‌گویند که در این آیه گفته شده که آنان نزد محمد می‌آودند و از الله درخواست آمرزش داشتند نه خود محمد و محمد هم برای آنان دعا و طلب آمرزش می‌کرد.

و همچنین به داستان درخواست مسلمانان صدر اسلام از عباس عموی محمد جهت اینکه از الله بخواهد تا باران ببارد نیز استناد می‌کنند، این ماجرا در صحیح بخاری آمده است و به این آیه و حدیث استناد می‌کنند که توسل به صالحان درست است.
اهل سنت می‌گویند که توسل به انسان زنده مطابق با اسلام و شرعی است هم در داستان یوسف و هم در مورد دعا برای درخواست باران مسلمانان از عباس عمومی محمد، اما یک اختلاف اساسی با اهل سنت دارند اینکه معتقدند ائمه زنده هستند و دعایشان را می‌شنوند و می‌توانند آن را اجابت کنند، استنادشان هم به این آیه‌ها از قرآن است:

وَلاَ تَقُولُواْ لِمَنْ يُقْتَلُ فِي سَبيلِ اللّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْيَاء وَلَكِن لاَّ تَشْعُرُونَ (بقره/154) و كسانى كه در راه الله كشته مىشوند مرده ندانید بلكه زنده هستند ولى شما نمىدانيد.

وَلاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْيَاء عِندَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ (آل عمران/170) گمان نکنید کسانی که در راه الله کشته می‌شوند مرده هستند بلکه به آنان نزد پروردگارشان روزی داده می‌شوند